Істотную прычыну трэба шукаць у першасным, таямнічым разрыве чалавечага сэрца, аб чым нам кажа не толькі Біблія (пар. Быц 3, 1-24), але таксама многія старажытныя міфы іншых рэлігій. І гэты разрыў мы называем першародным грахом. Першы адыход чалавека ад Бога зруйнаваў еднасць і гармонію між людзьмі.

Гісторыя чалавечай крыўды неадлучна звязана з гісторыяй граху. Крыўда – наступства граху. Непасрэднае наступства зрывання забароненага плоду ў Эдэнскім садзе – гэта крыўднае абвінавачванне адно аднаго перад Богам. Ад часу той першай балючай крыўды ніводзін чалавек на зямлі не можа пазбегнуць досведу крыўды – ні яе спазнання на сабе, ні ўласнага прычынення пакутаў іншым. Кожны чалавек рана ці позна апынаецца перад досведам крыўды, сваёй ці чужой, і патрэбай яе прабачэння. Бо кожны грэх, здзейснены супраць бліжняга, уяўляе сабой пэўную форму крыўды.

Чалавек у граху – пасля граху – няздольны знесці сваё жыццё, таму намагаецца несправядліва перакінуць цяжар на іншых. І менавіта гэта з’яўляецца сутнасцю крыўды. Сатана крыўдзіць Еву, уцягваючы яе ў заганнае мысленне і бязбожнае пражыванне рэчаіснасці; Ева крыўдзіць Адама, дзелячыся з ім забароненым плодам; Адам, у сваю чаргу, крыўдзіць Еву, ускладаючы на яе ўвесь цяжар адказнасці за катастрофу ў раі; Ева спрабуе вызваліцца ад адказнасці за грэх, скідваючы праблему на злога духа. Гэта замкнёнае кола перакідвання з аднаго на другога крыўды і зла.

Калі чалавек не бачыць свайго граху, не вызнае яго перад Богам, то інстынктыўна шукае іншую істоту, на якую ён можа перакласці зло, якое спарадзіў. Гісторыя чалавецтва, з глыбока ўпісаным у яе грахом, ёсць таксама гісторыяй чалавечай крыўды. Усе войны, рэвалюцыі, грамадскія і палітычныя перавароты заўсёды звязаныя з чалавечай крыўдай. Перамога адных народаў, класаў і грамадскіх груп спалучана з крыўдай іншых. Крыўда так глыбока ўкаранёная ў гісторыі, што ў некаторых грамадскіх і палітычных тэорыях яна лічыцца абавязковым элементам чалавечага прагрэсу. Аднак, хіба прагрэс чалавецтва як імкненне да большага дабра і шчасця чалавека можа быць пабудаваны на крыўдзе?

Юзэф Аўгустын SJ